Zaburzenia zachowania F91
- Zaburzenia zachowania ograniczone do środowiska rodzinnego F91.0.
- Zaburzenia zachowania z nieprawidłowym procesem socjalizacji F91.1.
- Zaburzenia zachowania z prawidłowym procesem socjalizacji F91.2.
- Zaburzenia opozycjo-buntownicze F91.3. oraz inne i nieokreślone zaburzenia zachowania.
Jedną z burzliwych dróg dochodzenia do samodzielności i dorosłości, a także walki o własną niezależność jest ta, określano jako zaburzenia zachowania. Jest to grupa zaburzeń, które cechuje trwały wzorzec buntowniczych i agresywnych lub aspołecznych zachowań występujących we wszystkich systemach, w których funkcjonuje nastolatek, a więc
w systemie rodzinnym, grupie rówieśniczej i w szkole.
Etiologia. Uwzględnia się czynniki środowiskowe związane właśnie z trzema systemami, w których funkcjonowanie nastolatek, a także czynniki organiczne, takie jak uszkodzone o.u.n. Główny nacisk kładzie na emocjonalną i społeczną dysfunkcję rodziny. Często rodziny dzieci i młodzieży z zaburzeniami zachowania to rodziny o niskim statusie społecznym, rozbite, zdezorganizowane, cechuje je przewaga sił odśrodkowych.
Kryteria diagnostyczne
- Powtarzające się i utrwalone wzorce zachowań dyssocjalnych, agresywnych lub buntowniczych.
- Zachowania te mogą doprowadzać do poważnych przekroczeń oczekiwań i norm społecznych dla danego wieku, są więc czymś więcej niż dziecięcą złośliwością, młodzieżowym buntem lub sporadycznym aktem zachowania odbiegającym od oczekiwań i występującym sytuacyjnie.
- Czas trwania co najmniej 6 miesięcy lub dłużej.
Przejawy. Agresja fizyczna i inicjowanie bójek, okrucieństwo wobec młodszych, słabszych lub zwierząt, niszczenie własnej i cudzej własności, kradzieże, kłamstwa, podpalenia i inne przestępstwa, przedwczesne i przygodne kontakty seksualne, bez wyraźniejszych związków emocjonalnych, zachowania autodestrukcyjne tj. próby samobójcze i samouszkodzenia, nadużywanie leków i alkoholu.
Objawom powyższym mogą towarzyszyć zaburzenia emocjonalne: obniżony nastrój
i samoocena, lęk. Często objawy zaburzenia zachowania są wołaniem o większą i bardziej jednoznaczną kontrolę lub zainteresowanie ze strony rodziny. Mogą być także związane
z dysfunkcją systemu rodzinnego, utrudniającą przejście do następnej fazy cyklu życia rodziny, jak np. alkoholizm jednego z członków systemu rodzinnego. Ich rodzaj powoduje, że zarówno nastolatek, jak i jego otocznie społeczne nie traktują ich jako choroby. Dzieci
i młodzież trafiają do szpitala lub innych ośrodków pomocy najczęściej w sytuacjach kryzysowych, takich jak konflikty z rodzicami, nauczycielami, czy prawem. To właśnie przedstawiciele prawa są inicjatorami szukania pomocy, na którą pacjenci godzą się niechętnie.
Leczenie. Zależne jest od nasilenia się objawów zespołu oraz wynikających z niego trudności w funkcjonowaniu w domu, szkole oraz od stopnia dysfunkcji systemu rodzinnego. Podstawowe metody leczenia to: socjo-
i psychoterapia, spójny i konsekwentny system wymagań w ramach społeczności leczniczej na oddziale psychiatrycznym lub innej instytucji terapeutycznej, psychoterapia grupowa, praca z rodziną zależna od stopnia
i rodzaju dysfunkcji systemu rodzinnego oraz roli objawów dla systemu rodzinnego – przy mniejszym stopniu dysfunkcji rodziny wystarczające jest poradnictwo rodzinne, przy większym – terapia rodziny. Ważny jest także kontakt i współpraca ze szkołą.