Diagnoza małego dziecka

Dla kogo diagnoza?

dla rodziców, pragnący poznać specyfikę rozwoju swojego dziecka, by móc go adekwatnie wspierać w rozwoju i pokonywaniu wszelkich trudności,
dla dzieci, wykazujących wyjątkowe zdolności lub ujawniających nietypowe dla wieku zachowania,
dla dzieci, spostrzeganych jako rozwijające się wolniej niż rówieśnicy,
dla dzieci z ryzyka okołoporodowego,
dla dzieci z chorobami neurologicznymi, metabolicznymi, wadami genetycznymi itp.

Cel diagnozy:

Celem diagnozy jest zebranie informacji o indywidualnym rozwoju dziecka i jego funkcjach poznawczo-motorycznych, fizycznych, językowych, komunikacyjnych i społeczno-emocjonalnych. Dane te umożliwiają określenie zasobów dziecka, jego mocnych stron, sfery najbliższego rozwoju poszczególnych funkcji, a także trudności i deficytów, wymagających wsparcia. Diagnosta w czasie diagnozowania poziomu rozwoju dziecka musi wziąć pod uwagę wszelkie formy jego aktywności. Należy do nich zaliczyć m.in.: swobodne werbalne i niewerbalne wypowiedzi dziecka, zadawanie pytań i udzielanie przez nie odpowiedzi, zachowanie podczas różnych form aktywności, wypełnianie powierzonych zadań, samoocenę i interpretację zachowania innych, bezpośrednie kontakty z dorosłymi, radzenie sobie w sytuacjach trudnych, umiejętność wyrażania swoich potrzeb, rozpoznawania i radzenia sobie z emocjami.

Diagnoza małego dziecka ma na celu wczesne wykrycie opóźnień rozwojowych, w celu jak najszybszego włączenia procesu terapii i wyrównywania deficytów rozwojowych.

Dzięki rozpoznaniu mocnych stron dziecka i obszarów problemowych oraz podjęciu oddziaływań terapeutycznych możliwe jest zminimalizowanie opóźnień rozwojowych oraz zapobieganie ich dalszemu pogłębianiu się.

Jak wygląda proces diagnozy?

Podstawową zasadą w procesie diagnozy małego dziecka jest zbudowanie odpowiedniej atmosfery pomiędzy diagnostą i dzieckiem – bezpieczeństwa i akceptacji potrzeb emocjonalnych. Bazując na zainteresowaniach dziecka diagnosta tworzy sprzyjający klimat zabawy, podczas którego może ocenić poszczególne sfery rozwoju i odnieść je do norm rozwojowych. Nie należy wymagać od dziecka, że przy pierwszym spotkaniu będzie gotowe do współpracy i wykonywania poleceń osób, które nie zna. Dlatego warto poświęcić pierwsze spotkanie na proces „parowania” diagnosty z dzieckiem, aby chciało ono „biec ku diagnoście, a nie od niego”.

Główne składowe procesu diagnozy to?

wywiad z rodzicami,
obserwacja dziecka w spontanicznej aktywności,
kierowana aktywność dziecka,
analiza filmów,
opinie z innych instytucji (przedszkola, OWI, itp.)

Pierwsze spotkanie diagnostyczne rozpoczyna się rozmową (tzw. wywiadem) z rodzicem/opiekunem prawnym, dotyczącą zgłaszanych trudności oraz określeniem jego oczekiwań. W trakcie wywiadu diagnosta zbiera informacje na temat wieku osiągania kamieni milowych w rozwoju, danych medycznych, sytuacji zdrowotnej, rodzinnej i edukacyjnej, aktualnych zainteresowań i poziomu aktualnego rozwoju w poszczególnych sferach.

Następnym krokiem jest diagnoza i obserwacja dziecka, najlepiej w obecności rodzica, w stosunku do którego można zaobserwować naturalne i spontaniczne reakcje dziecka.

Obserwacji zachowania dziecka dokonuje się podczas jego spontanicznej aktywności, gdzie swobodnie eksploruje otoczenie, bawi się, samodzielnie dokonuje wyboru zabawek i formy zabawy. Do diagnozy wykorzystywane są także wystandaryzowane testy psychologiczne oraz karty obserwacji, gdzie diagnosta w sposób zaplanowany kieruje aktywnością dziecka proponując mu kolejne zadania do wykonania. Ważnym aspektem jest także analiza materiału filmowego, nagranego przez rodzica w środowisku domowy, pokazująca naturalne zachowanie dziecka (ważne do oceny: poziomu rozwoju zabawy, interakcji z rówieśnikami, form i sposobów komunikacji, umiejętności samoobsługowych).

Proces diagnostyczny zakończony jest omówieniem wyników badań z rodzicem i propozycją najkorzystniejszych formy dalszych działań (np. badania lekarskie, rozpoczęcie terapii, konsultacja psychiatryczna, udział rodziców w treningu umiejętności wychowawczych).

To co ważne:

Diagnoza ma charakter interdyscyplinarny, tzn. w skład zespołu diagnostów powinien wejść: psycholog, pedagog, logopeda/neurologopeda, terapeuta integracji sensorycznej.
Diagnoza małego dziecka jest procesem. Dużą trudność stanowi zazwyczaj dokonanie diagnozy nozologicznej i identyfikacja konkretnej jednostki chorobowej.
Głównym celem jest diagnoza funkcjonalna, która bez względu na rozpoznanie kliniczne pozwoli odpowiedzieć na dwa pytania: „jakich umiejętności uczyć dane dziecko?”, „jak uczyć tych umiejętności?”.
W przypadku rozpoczęcia procesu terapeutycznego należy monitorować tempo rozwoju i w toku terapii dokonywać diagnoz cząstkowych w zakresie postępów, sfer najbliższego rozwoju i istniejących deficytów.