Zaburzenia nastroju – choroba, którą trzeba leczyć
Zaburzenia nastroju stanowią grupę zaburzeń psychicznych, które charakteryzują się zmianą w obrębie nastroju, emocjonalności, regulacji rytmów biologicznych oraz napędu psychoruchowego osoby. Przebieg zaburzeń nastroju często przyjmuje nawrotowy i przewlekły charakter, a terapia ma charakter długotrwały.
Chociaż poszczególne systemy klasyfikacyjne różnią się między sobą, przyjmuje się, iż do zaburzeń nastroju zalicza się: epizod depresyjny (depresję); epizod maniakalny (manię); chorobę afektywną dwubiegunową (ChAD); zaburzenia depresyjne o charakterze nawracającym; uporczywe zaburzenia nastroju (obejmujące dystymię oraz cyklotymię).
Depresja opisywana jest jako rodzaj zaburzeń afektywnych o określonych objawach oraz przebiegu, który można uznać za zjawisko chorobowe. W przeciwieństwie do przygnębienia, które zazwyczaj związane jest z krótkotrwałym i mniej nasilonym zaburzeniem nastroju i zwykle szybciej mija, depresji towarzyszą długotrwałe zaburzenia snu i okołodobowe, znaczne wahania nastroju.
W przebiegu zaburzenia u dzieci i młodzieży, objawy depresji mogą istotnie różnić się w zależności od etapu rozwoju, na którym aktualnie się znajdują. Najczęściej dostrzega się takie objawy jak: osłabienie pamięci, obniżenie zdolności do koncentracji, poczucie niepełnej sprawności intelektu, odczuwanie przewlekłego zmęczenia w wymiarze somatycznym oraz psychologicznym, istotne spowolnienie tempa myślenia. Wszystkie te objawy wpływają na pogorszenie funkcjonowania dziecka w wielu obszarach życia codziennego, ze szczególnym uwzględnieniem zdolności do nauki, co bezpośrednio wpływa na obniżenie jego osiągnięć w szkole.
Analizując obraz zaburzeń depresyjnych należy również zwrócić uwagę na zaburzenia snu i czuwania, które mogą poprzedzać wystąpienie choroby. Może to być albo znaczne skrócenie snu w nocy, polegające przede wszystkim na jego spłyceniu, wielokrotnym przebudzaniu sie w nocy oraz/lub wczesnym wybudzaniu się ze snu i niemożnością ponownego zaśnięcia, albo hipersomnia, czyli zwiększoną potrzebę snu. Pacjenci doświadczający niniejszego zaburzenia wykazują potrzebę znacznie dłuższego snu w nocy, a także sporadycznych drzemek w ciągu dnia.
Wśród najczęstszych maskowanych objawów depresji możemy wyróżnić: zaburzenia snu często prowadzące do pogorszenia samopoczucia, zaburzenia lękowe, zaburzenia natury somatycznej pod postacią częstych bólów głowy oraz dolegliwości bólowych w obrębie nerwu trójdzielnego i kulszowego. Ponadto, wśród maskujących objawów depresji wyróżnia się także dolegliwości przywodzące na myśl zaburzenia układu krążenia oraz układu pokarmowego. Pacjenci doświadczający depresji maskowanej często nie są świadomi, jaka jest prawdziwa przyczyna ich dolegliwości. W związku z tym, poddawani są często długotrwałym i kosztownym procesom diagnostycznym, a w niektórych przypadkach poddawani są także nieodpowiedniemu leczeniu.
Przebieg depresji u dzieci oraz adolescentów w większości przypadków przybiera postać maskowaną. Charakterystyczne objawy najczęściej maskowane są poprzez zaburzenia rytmów biologicznych, fobię szkolną, częste bóle brzucha, zaburzenia łaknienia, bóle głowy, problemy z koncentracją, uwagą oraz uczeniem się. Ponadto, młodzi ludzie w przebiegu depresji mogą przejawiać wyraźną zmianę zachowania, a nawet narażać się na problemy z prawem, mogą nasilać się objawy nadpobudliwości, jak i wyraźnego spowolnienia. Częstym objawem depresji wśród dzieci i młodzieży jest anhedonia -niezdolność do odczuwania przyjemności, a także utrzymujący się stale lęk o zróżnicowanym nasileniu. Charakterystyczne dla przebiegu depresji jest także wycofanie się z funkcjonowania w grupie społecznej czy rówieśniczej oraz zmiana apetytu i masy ciała (w przebiegu depresji dostrzegalny może być zarówno wzrost, jak i istotny spadek masy ciała związany bezpośrednio ze zmianą apetytu).
Dodatkowo, uwidaczniają się zaburzenia obejmujące treści myślenia, na które składają się:
– negatywna ocena własnej osoby;
– negatywna ocena swojego stanu zdrowia;
– pesymistyczne nastawienie wobec teraźniejszości, a także przyszłości;
– myśli katastroficzne, nieracjonalne poczucie winy, kary i grzeszności
– nawracające i bardzo uciążliwe myśli o własnej śmierci oraz/lub chęci popełnienia samobójstwa;
Diagnoza zaburzeń nastroju
Właściwe rozpoznanie zaburzeń nastroju nie jest łatwym zadaniem. W związku z tym, najważniejszą rolę w procesie diagnostycznym zaburzeń nastroju odgrywa badanie psychiatryczne oraz wnikliwy wywiad psychologiczny. Niniejsze procedury polegają nie tylko na wysłuchiwaniu zgłaszanych przez pacjenta dolegliwości, ale przede wszystkim na wywiadzie i wnikliwej obserwacji zachowania osoby w różnych środowiskach: w domu,w szkole i w gabinecie.
Wśród możliwych przyczyn zaburzeń nastroju wymienia się zarówno czynniki biologiczne (dziedziczenia skłonności do rozwoju zaburzeń nastroju, wpływ zaburzeń struktury oraz funkcji OUN (ośrodkowego układu nerwowego), a także kwestie neuroimmunologiczne), psychologiczne (rodzic zmagający się z objawami depresji, skłonny do nadmiernego kontrolowania swoich dzieci, wycofywania się z kontaktu oraz unikania konfliktów, wykazujący zwiększoną drażliwość oraz obniżoną umiejętność radzenia sobie z problemami i poszukiwania wsparcia społecznego -tzw. model depresyjnego radzenia sobie i myślenia), jak i społeczne.
Zapewnienie odpowiedniego wsparcia dla rodziny, może okazać się kluczowe dla osiągnięcia zdrowia przez dziecko lub adolescenta. Leczenie zaburzeń nastroju odbywa się zarówno farmakologicznie, jak i jednocześnie za pomocą psychoterapii. Leki to głównie stabilizatory nastroju. Kuracja powinna trwać co najmniej pół roku. Terapie należy rozpocząć jak najszybciej, by zapobiec poważnym powikłaniom i nawrotom choroby.